CUMHURİYET’İN BİLİMSEL DEVRİMİ: KURUMLAR, BİLİM İNSANLARI VE ARAŞTIRMA

Bilimsel Devrim, 16. ve 17. yüzyıllarda bilimsel düşüncede görülen köklü değişimi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. İki yüz yıl içinde gerçekleşen bir dizi olay, Doğa’nın yapısı ve işleyişi konusunda iki bin yıl boyunca geçerli olan görüşleri silip süpürmüş, modern bilimin doğuşuna zemin hazırlamıştır.

Cumhuriyet’in kuruluşunu izleyen ilk 30 yıl, açılan bilim ve eğitim kurumları, bu kurumlarda yapılan araştırma, tez ve yayınlar, yüzyıllar boyu aktarımla Türkiye dışından edinilen bilgiye araştırma boyutunu katarak Türkiye’de bilim üretimine zemin hazırlamıştır. Dolayısıyla Cumhuriyet’in ilk 30 yılında bilim üretimine götüren bu girişim ve değişimleri, Bilimsel Devrimi olarak tanımlamak yanlış olmamalıdır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün henüz Kurtuluş Savaşı cephelerde tüm hızıyla sürmekteyken tasarladığı “bilim ve eğitimde reform” projesi Cumhuriyet’in ilânıyla birlikte uygulamaya geçer. Sağlık, tarım ve madencilik alanlarında açılan kurumlara yasa ile bilimsel araştırma yapma zorunluluğu getirilir. Doktora tezleri ve yerli bilim dergileri, yürütülen bilimsel araştırmaların sonuçlarını sergiler. Avrupa’dan – özellikle Almanya’dan – bilim insanları davet edilir; “Avrupa İmtihanı” ile başarılı lise mezunları Avrupa ve Amerika üniversitelerine öğrenime gönderilir. Bu kadro, 1930lardan itibaren açılan yeni bilim ve eğitim kurumlarında modern bilgi ve teknikler ile donanmış gençlerin yetişmesini sağlar. Yurt dışından dönen genç mühendisler, yeni açılan fabrikalarda görevlendirilerek sanayileşme projesi desteklenir. Özetle, genç Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında yaşadığı finansal zorluklara ve İkinci Dünya Savaşı’nın zorlayıcı şartlarına rağmen Türkiye’de bir Bilimsel Devrim yaşanır. Atatürk’ün siyaset, toplum, ekonomi, hukuk, kültür ve eğitim alanında gerçekleştirdiği devrimler yanında, araştırma geleneğini başlatan bu devrimini de görmek gerekir.